نقطه‌ی آبی کم‌رنگ

در سپتامبر سال ۱۹۷۷، ناسا یک فضاپیمای روباتیک با نام وویجر ۱ را به فضا پرتاب کرد. هدف وویجر ۱ مطالعه‌ی قسمت بیرونی منظومه‌ی شمسی و در نهایت فضای میان‌ستاره‌ای بود. به علاوه یک دیسک حاوی صداهایی از زمین، روی آن قرار گرفت تا اگر موجودات هوشمند به وویجر ۱ دست یافتند به آن گوش کنند.

در روز ۱۴ فوریه‌ی سال ۱۹۹۰، وقتی وویجر ۱ در شرف خروج از منظومه‌ی شمسی بود، ناسا به درخواست کارل سیگن، اخترشناس و نویسنده، به وویجر ۱ فرمان داد تا بچرخد و برای آخرین بار از فاصله‌ی ۶ میلیارد کیلومتری از زمین عکس بگیرد. در این عکس، زمین به صورت نقطه‌ای ریز با رنگ آبی روشن وسط نوار قهوه‌ای نور خورشید، دیده می‌شود.

کارل سیگن بعدها کتابی نوشت با نام «نقطه‌ی آبی کم‌رنگ». متن زیر را از این کتاب ترجمه کرده‌ام:

دوباره به آن نقطه نگاه کنید. آن نقطه اینجاست. ماییم. روی آن نقطه تمام آنهایی که دوست‌شان دارید، هر کسی که می‌شناسید، هر کسی که حرفش را شنیده‌اید، هر انسانی که بوده، زندگی کرده است. مجموع خوشی و رنج ما، هزاران دین، ایدئولوژی و دکترین اقتصادی، تمام شکارچی ها، قهرمان‌ها و بزدل‌ها، تمام خالقین و نابودکنندگان تمدن، تمام پادشاهان و تمام رعایا، تمام زوج‌های جوان عاشق، هر مادر و پدری، کودک امیدواری، مبدع و کاوشگری، هر معلم اخلاقی، هر سیاست‌مدار فاسدی، تمام «ستاره‌های سینما»، تمام «رهبرهای کبیر»، تمام قدیس‌ها و گناهکاران تاریخِ گونه‌ی ما، آنجا زندگی کرده‌اند: روی یک دانه‌ی غبار که در پرتوی آفتاب معلق است.

زمین صحنه‌ی کوچکی در پهنه‌ی وسیع کیهان است. به رودهای خون فکر کنید که آن همه ژنرال و امپراطور به زمین ریختند تا در شکوه و پیروزی، بتوانند چند لحظه ارباب کسری از یک نقطه شوند. به ظلم‌های بی‌پایانی فکر کنید که ساکنین یک گوشه‌ی این نقطه بر ساکنین گوشه‌ی دیگری که حتی تشخیص آن دشوار است، کرده‌اند. چه سوء تفاهم‌های مکرر، چه اشتیاق زیادی برای کشتن همدیگر، چه نفرت‌های عمیق!

این نقطه‌ی کم‌رنگ، خودنمایی ما را، خودمهم‌پنداری خیالی‌مان را، وهم اینکه جایگاه ویژه‌ای در عالم داریم را، به چالش می‌کشد. سیاره‌ی ما نقطه‌ای تنها در تاریکی بزرگ کیهان است. در این گمنامی، در این فراخی، اصلاً معلوم نیست از جایی کمکی بیاید تا ما را از دست خودمان نجات دهد.

زمین تنها دنیایی است که تا کنون از حیات روی آن خبر داریم. هیچ‌جای دیگری، حداقل در آینده‌ی نزدیک، نیست که گونه‌ی ما بتواند به آن مهاجرت کند. بازدید، چرا؛ سکونت، هنوز نه. خوشتان بیاید یا نه، فعلاً زمین جایی است که باید بمانیم.

می‌گویند اخترشناسی تجربه‌ای فروتن‌ساز و شخصیت‌پرور است. شاید هیچ چیزی بهتر از این تصویر دور از دنیای ریز ما نشان‌دهنده‌ی بلاهت خودبینی انسان نباشد. برای من، این تصویر یادآور وظیفه‌ی ماست تا با هم مهربان‌تر باشیم و از نقطه‌ی آبی کم‌رنگ، تنها خانه‌ای که تا کنون داشته‌ایم، محافظت کنیم و آن را ارج نهیم.