خونریزی جهنده و ضربان‌دار در نتیجه‌ی آسیب شریانی روی می‌دهد. چنین آسیبی به صورت حاد، معمولاً در اثر ترومای نافذ (مثلاً اصابت گلوله یا جرح ناشی از چاقو) در نزاع‌های شخصی یا اعتراضات خیابانی اتفاق می‌افتد. نکته‌ی مهم در مواجهه با چنین آسیبی آنست که «ثانیه»ها مهم هستند و نمی‌توان تا رسیدن متخصص منتظر ماند.
خونریزی سرسخت
فشار خون شریانی ۵ تا ۱۰ برابر بیشتر از فشار خون وریدی است، در نتیجه بند آوردن چنین خون‌ریزی‌ای بسیار دشوار بوده و اقدامات معمول در خون‌ریزی‌های وریدی، مثل بالا گرفتن اندام مجروح، معمولاً موثر واقع نمی‌شود. در مورد خونریزی شریانی در صورتی که اقدام مناسب انجام نشود، مجروح در مدت زمان کمی خون زیادی از دست داده و احتمالاً سریعاً دچار شوک هموراژیک-هیپوولمیک (کاهش حجم درون‌عروقی) شده و متعاقب آن جان خود را از دست می‌دهد.
زنگ بزنیم به اورژانس؟
کمک خواستن، یکی از اصول مواجهه با هر نوع حادثه است، اما اگر بخواهید قبل از هر اقدامی مشاوره بگیرید، خیلی فرز باشید و اورژانس پزشکی در کمترین زمان ممکن بهترین اقدام را بهتان توصیه کند، حداقل ۳۰ ثانیه زمان لازم دارید. در همین حال، اگر مجروح دچار پارگی شریان کاروتید در گردن شده باشد، بعد از ۳۰ ثانیه این‌قدر خونریزی کرده که دیگر خونی از محل شریان بیرون نمی‌آید و متاسفانه جان خود را از دست می‌دهد.
پس اگر شخص دیگری در محل حادثه حضور ندارد، کنترل خونریزی را در اولویت اول قرار دهید و اگر شخص دیگری هست، فرد مجرب به کنترل خونریزی پرداخته و دیگری با اورژانس پزشکی تماس بگیرد.
اقدامات اولیه
بسته به محل خونریزی، بهترین اقدام ممکن است متفاوت باشد. با این حال در اینجا سه اقدام رایج و موثر در مواجهه به این نوع خونریزی را مطرح کرده و به بررسی ضعف و قوت هر کدام می‌پردازیم:
پانسمان فشاری با پارچه
این معمول‌ترین اقدامی است که به ذهن افراد می‌رسد. ادبیات و سینما هم همیشه این روش را به نمایش گذاشته‌اند. اگرچه، در فیلم‌ها هم، وقتی برای خونریزی جهنده از فشار پارچه استفاده می‌کنند، مصدوم معمولاً جان خود را از دست می‌دهد!
فشار با پارچه، چون به سطح بزرگی اعمال می‌شود معمولاً قادر نیست جلوی خونریزی را بگیرد. خونریزی زیر پارچه ادامه پیدا می‌کند و فقط نمود بیرونی‌اش را از دست می‌دهد. پارچه‌های جاذب مثل گاز، خون زیادی را به خودشان جذب می‌کنند و ممکن است این تصور اشتباه را به وجود بیاورند که خونریزی تحت کنترل است.
به کارگیری تورنیکه با استفاده از کمربند یا کش
تورنیکه فی‌الواقع می‌تواند خونریزی شریانی را بند آورد، اما نکته‌ی مهم این است که تورنیکه خون‌رسانی به بقیه‌ی اندام را هم مختل می‌کند. بافت‌های دورتر که از شریان‌های مشترک مشروب می‌شوند، بعد از مدتی دچار مرگ سلولی خواهند شد. اگر تورنیکه مدت زیادی باقی بماند، اینکه مصدوم در نهایت به قطع عضو احتیاج پیدا کند، دور از ذهن نیست. برای همین باید بسیار محتاط بود. به علاوه روی جاهایی مثل گردن هم قاعدتاً استفاده از تورنیکه ممکن نیست. در نتیجه تورنیکه را فقط باید در شرایط خاص و در مدت زمان بسیار محدود استفاده کرد.
استفاده از انگشت
اگر شرایط اجازه دهد، این بهترین اقدام برای کنترل خونریزی شریانی است. استفاده از انگشت اجازه می‌دهد تا محل آسیب را به صورت دقیق پوشش بدهیم. قاعدتاً بهتر و امن‌تر این است که از دستکش استفاده کرد، اما بسیار بعید است که بیماری‌های عفونی از طریق تماس خون با پوست «سالم» منتقل شوند.
با این حال، محل و نوع آسیب همچنان مهم است. در جرح‌های ناشی از اسلحه‌های شکاری و شات‌گان، از آنجایی که گلوله‌ها به صورت پراکنده در سطح بدن نفوذ می‌کنند، شاید انگشت نتواند تمامی محل‌های آسیب را پوشش دهد. یا در برخورد چاقو و گلوله با ناحیه‌ی شکم، استفاده از انگشت اثربخشی کمی دارد.
ایمنی امدادگر حرف اول را می‌زند
در هر شرایطی، امنیت فرد امدادگر حرف اول را می‌زند. مثلاً وقتی که مهاجم چاقو به دست بالای سر مصدوم ایستاده، تلاش شما برای کمک به مصدوم صرفاً باعث می‌شود که شما هم به جمع مصدومین بپیوندید. یا وقتی که تیراندازی در جریان است، باید تا زمان امن شدن اوضاع، پناه بگیرید.
